کارخانه های پتروشیمی ایران یکی از ستون های اصلی صنعت انرژی و صادرات کشور به شمار میروند. حجم بالای خوراک گازی و مایع، دسترسی به میادین بزرگ نفت و گاز، و توسعه گسترده مجتمعهای تولیدی باعث شده ایران طی سالهای اخیر به یکی از تولیدکنندگان بزرگ محصولات پایه، میانی و نهایی پتروشیمی در منطقه تبدیل شود.
مهمترین محصولات تولیدی پتروشیمی ایران معمولا در سه گروه اصلی دسته بندی میشوند: محصولات پایه، محصولات میانی و محصولات پلیمری و نهایی.
هرکدام از این گروهها مواد اولیه صنایع بزرگ دیگر را تامین میکنند و نقش مهمی در زنجیره دارند.
1. محصولات پایه (پتروشیمیهای مادر)
این مواد مهمترین خوراک صنایع پاییندستی هستند و در اکثر مجتمعهای بزرگ مانند پتروشیمی بندر امام، نوری، مارون، پارس و شازند تولید میشوند.
مهمترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- اتیلن
- پروپیلن
- بنزن
- پارازایلین
- متانول
- آمونیاک
- اوره
این مواد پایه، نقطهی شروع اغلب فرآیندهای تولید مواد پلیمری، شویندهها، کودهای شیمیایی و بسیاری از محصولات شیمیایی دیگر هستند.
مطالعه بیشتر: کارخانه پتروشیمی چیست؟
2. محصولات میانی
محصولات میانی یا مشتقات پایه، بخش اصلی تولیدات صادراتی ایران را تشکیل میدهند. این مواد مستقیماً در صنایع تولید پلاستیک، صنایع نساجی، لاستیکسازی و حتی داروسازی مصرف میشوند.
در ایران مهمترین مواد میانی عبارتاند از:
- اتیلن گلایکولها (MEG، DEG، TEG)
- پلیاتیلن سبک و سنگین
- پلیپروپیلن
- PVC
- PET
- سود کاستیک
- اسید استیک
3. محصولات پلیمری و نهایی
این گروه کاربرد گستردهای در صنعت بستهبندی، ساختمان، خودرو، لوازم خانگی و هزاران صنعت پاییندستی دارند.
مهمترین تولیدات ایران در این دسته شامل موارد زیر میشود:
- پلیاتیلنها (در انواع مختلف)
- پلیپروپیلن
- پلیاستایرن
- ABS
- لاستیک مصنوعی
- انواع رزینها و چسبهای صنعتی
صنعت پتروشیمی کشور به لطف تنوع خوراک و توسعهی واحدهای تبدیل، در تولید پلیمرها جایگاه مهمی در منطقه دارد و بخش بزرگی از نیاز صنایع داخلی را تأمین میکند.
بیشتر بخوانید: پتروشیمی بندر امام
لیست محصولات پتروشیمی صادراتی ایران
ایران طی سالهای اخیر بخش قابل توجهی از تولیدات پتروشیمی خود را صادر میکند. این صادرات به کشورهای آسیایی، اروپایی و برخی بازارهای آفریقایی انجام میشود. عمده اقلام صادراتی ایران شامل مواد پایه و پلیمری است که در بازارهای جهانی همیشه تقاضای ثابت دارند.
در ادامه مهمترین کالاهای صادراتی پتروشیمی ایران را مشاهده میکنید:
- متانول
- اوره گرانول
- آمونیاک
- پلیاتیلن سبک و سنگین
- پلیپروپیلن
- پارازایلین
- بنزن
- MEG
- انواع منومرها
- سود کاستیک
- اسید استیک
- PVC
بخش قابلتوجهی از ارزآوری کشور مربوط به صادرات پلیمرها و متانول است. به طور خاص، ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ متانول در جهان محسوب میشود و محصولات آن به چین، هند و کشورهای شرق آسیا صادر میشود.
پیشنهاد مطالعه: کارخانه پتروشیمی اراک شازند
مواد پتروشیمی چیست؟ و چگونه ساخته میشود؟
مواد پتروشیمی در اصل موادی هستند که از نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی استخراج یا از آنها مشتق میشوند. این مواد از طریق فرآیندهای شیمیایی و صنعتی در واحدهای بزرگ تبدیل میشوند و در نهایت به محصولات اولیه و میانی شیمیایی تبدیل میگردند.
فرآیند ساخت مواد پتروشیمی چگونه است؟
تولید مواد پتروشیمی به صورت مرحلهای انجام میشود:
۱. تأمین خوراک
بسته به نوع واحد، خوراک شامل گاز طبیعی، اتان، نفتا، LPG یا میعانات گازی است. این مواد از پالایشگاهها و خطوط گازی به پتروشیمی منتقل میشوند.
۲. انجام واکنشهای شیمیایی در واحدهای اصلی
خوراک ورودی در واحدهایی مانند «کراکر»، «ریفورمر»، «ریآکتور»، «پلیمرایزِر» یا «اکسیدایزر» وارد شده و طی فرآیندهای دمایی و فشاری شکسته، اصلاح و تبدیل میشود.
در این مرحله مواد پایهای مانند اتیلن، پروپیلن یا متانول تولید میشوند.
۳. تبدیل به محصولات میانی
مواد پایه وارد واحدهای مشتقسازی میشوند تا ترکیبات پیچیدهتری مانند پلیمرها، انواع اسیدها، حلالها و رزینها تولید شوند.
۴. بسته بندی و انتقال به صنایع پاییندستی یا صادرات
محصولات نهایی معمولاً به صورت گرانول، مایع یا بشکه عرضه میشوند و مستقیماً در صنایع تولید لوازم پلاستیکی، خودروسازی، نساجی، دارویی، ساختمانی و حتی الکترونیک استفاده میگردند.
به طور خلاصه، مواد پتروشیمی حلقه میانی بین نفت خام و کالاهای مصرفی روزمره هستند، از بسته بندی مواد غذایی گرفته تا قطعات خودرو، لباس، شویندهها، کودهای شیمیایی و صدها محصول دیگر میتواند باشد.
گردآوری توسط: کارخانه یاب
سوالات متداول
پرفروشترین محصولات پتروشیمی ایران کدامند؟
عموماً متانول، اوره، پلیاتیلن، پلیپروپیلن، MEG و PVC جزو پرتقاضاترین کالاهای صادراتی ایران هستند.
بیشترین صادرات پتروشیمی ایران به کدام کشورها انجام میشود؟
اصلیترین مقصدها شامل چین، هند، ترکیه، امارات و برخی کشورهای آسیای جنوبشرقی هستند.
تفاوت محصولات پایه و پلیمری چیست؟
محصولات پایه مانند اتیلن و پروپیلن مواد مادر هستند، اما پلیمرها مانند پلیاتیلن و پلیپروپیلن محصولاتی هستند که برای تولید کالاهای مصرفی و صنعتی استفاده میشوند.
مواد پتروشیمی از نفت ساخته میشود یا گاز؟
هر دو. در ایران عمده خوراک واحدهای پتروشیمی گاز طبیعی و اتان است، اما برخی مجتمعها مانند پتروشیمی شازند خوراک مایع (نفتا) دریافت میکنند.
آیا محصولات پتروشیمی برای محیطزیست مضر هستند؟
بسته به نوع محصول و نحوه مصرف، برخی از آنها میتوانند اثرات زیستمحیطی داشته باشند. رعایت استانداردهای تولید و مدیریت پسماند اهمیت زیادی دارد.
